Recenzja| Klejnot Medyny - Sherry Jones

Powieść, która wzbudzała bardzo dużo kontrowersji jeszcze przed ukazaniem się w księgarniach. Amerykańskie wydawnictwo Random House zmieniło zdanie w sprawie publikacji z obawy na reakcję muzułmanów. Denise Spellberg jako ekspert od religii islamu uznał, że książka zawiera obraźliwe treści pornograficzne. Salman Rushdie wielokrotnie wypowiadał się w obronie autorki Klejnotu Medyny. Ten pisarz z indyjskimi korzeniami sam podejmował trudną problematykę islamu w swoich dziełach. Jego książki płonęły na stosach, a ich autor został wyklęty przez wyznawców tej religii i dodatkowo ogłoszono fatwę przeciw niemu. Przez to każdy wierzący muzułmanin miał nakaz odebrania mu życia. Od tamtego czasu musi się ukrywać i pozostaje pod stałą kontrolą policji ze względów bezpieczeństwa.

Podobny los spotkał autorkę Klejnotu Medyny, Sherry Jones. Pisarka zainteresowała się światem islamu po atakach z 11 września. Wcześniej zajmowała się dziennikarstwem więc miała możliwość zbierania informacji na każdy temat. Po tragicznym akcie terroryzmu w jej głowie zrodził się pomysł, by napisać historię najmłodszej żony Mahometa, Aiszy. Przez publikację powieści zaczęła otrzymywać liczne groźny, a nawet został na nią wydany wyrok śmierci.

Co jest takiego w tej opowieści, że wzbudza tyle kontrowersji? Czyżby była zakłamaniem historycznym? Obraża religię islamu, przeinacza fakty z nią związane? A może ukazuje wielkiego proroka Mahometa w prawdziwym świetle?

Na pierwszych stronach książki znajdziemy krótką adnotację, że Klejnot Medyny jest dziełem literackim, a wszyscy bohaterowie, z wyjątkiem pojawiających się znanych postaci historycznych, a także dialogi między nimi, zostały całkowicie wymyślone przez autorkę. Więc w czym jest problem? Ludzie nie potrafią patrzeć z dystansem na swoją własną historię?

„Posłuchaj opowieści o dawnych czasach i odległych krainach. O świecie przepełnionym zapachem szafranu i róż. Posłuchaj opowieści o koczownikach wędrujących po piaskach pustyni, mieszkających w namiotach utkanych z wielbłądziej sierści, o karawanach załadowanych perskimi dywanami i wonnym kadzidłem. Posłuchaj opowieści o kobietach, które noszą zwiewne szaty, czernią koholem oczy i malują henną na dłoniach misterne wzory, oraz o mężczyznach ceniących honor bardziej niż życie. Oto jesteśmy w siódmym wieku w Al-Hidżaz, w Arabii, na bezkresnej pustyni z rozrzuconymi z rzadka bujnymi oazami, gdzie Beduini każdego dnia walczą zaciekle o przetrwanie, a ich kobiety mają niewiele praw; gdzie religię, która stanie się wkrótce jedną z najpotężniejszych religii świata, głosi niczym niewyróżniający się czterdziestoletni mężczyzna...”

Aisza od dziecka wiedziała, że gdy osiągnie dorosły wiek, poślubi sobie odpowiedniego kandydata na męża. Jednak jej rodzice nie do końca trzymali się wszystkich zapewnień. Gdy dziewczynka miała sześć lat, obiecali ją prorokowi Mahometowi. Musiano poczekać do czasu jej pierwszej miesiączki. Gdy w końcu ta się pojawiła, małą Aiszę wydano za mąż za prawie trzydzieści lat starszego od niej mężczyznę.

W tamtych czasach tak duża różnica wieku między małżonkami nie wydawała się być niczym nadzwyczajnym. Dodatkowo Mahomet miał wiele żon, przez co nie poświęcał Aiszy tyle czasu, ile by chciała. Dziewczynka, a później już młoda dziewczyna, miała świadomość, że konkuruje z wieloma kobietami o serce proroka. Trwałe ciche zawody o to, która szybciej wyda mu na świat syna. Tylko jak Aisza miała zajść w ciążę, skoro Mahomet traktował ją jak swoją córkę i obdarzał ją rodzicielską, a nie romantyczną miłością?

Klejnot Medyny jest autentyczną powieścią, niektóre zdarzenia są oparte na faktach i mamy chyba dość wiernie przedstawione tło historyczne. Autorka dużą wagę przywiązała do kultury muzułmańskiej, by oddać klimat i czasy, w których rozgrywa się powieść. Znajdziemy tu tradycyjne określenia, takie jak parda, czyli okres przed pierwszą miesiączką, gdy dziewczyna nie może widywać innych mężczyzn. Żony proroka jako jedyne noszą chusty na twarzach, by mogły być łatwo rozpoznawalne, a także niewystawione na spojrzenia płci przeciwnej. Mahomet miał wiele żon i każdą z nich mógł traktować na swój sposób, nawet jak swoją własność. Do tego kobieta, która pierwsza urodzi mu syna, zyskuje miano hatun i staje się najważniejszą żoną, mogącą zarządzać pozostałymi.

Powieść Sherry Jones nie należy do łatwych i przyjemnych. Mimo że czyta się ją dość szybko, to nie przyswoimy jej za jednym razem. Niektóre opisane wydarzenia wstrząsają czytelnikiem i wskazane jest zrobić sobie przerwy od lektury. Świat początków islamu był bardzo brutalny i niesprawiedliwy. Szczególnie kobiety mogą momentami czuć niesmak do tamtego okresu w historii.

Książka jest napisana bardzo dobrze. Przystępny język pomaga zrozumieć już i tak zagmatwaną sytuację Aiszy. Momentami denerwować mogą wtrącenia słów i zwrotów z języka arabskiego, bo trzeba często zerkać na przypisy, ale taki zabieg podkreśla, że jesteśmy gdzieś na terenie dzisiejszej Arabii Saudyjskiej. A niektórych wyrażeń nie da się przetłumaczyć na język polski, nie bez zmienienia ich znaczenia.

Osoby, które interesują się historią czy kulturą krajów południowego wschodu, powinny sięgnąć po Klejnot Medyny z wielką chęcią. Jest to też idealna lektura dla czytelników ciekawych innych religii świata. Zawsze  miło przeczytać coś o ludziach wierzących w inne rzeczy niż my. Mimo praktycznego braku wad ostrzegam wszystkich, ta książka szokuje, wywołuje łzy i wściekłość na tamte czasy. By ją przeczytać, trzeba zdobyć się na duży dystans i tolerancję. A później sobie przypomnieć, że obecne zdarzenia w Paryżu czy innych miejscach na Ziemi nie są wcale tak znowuż inne od tych, które miały miejsce kiedyś.