Łęcka, Wokulski... "Lalka" Bolesław Prus

W ostatnim czasie miałam przyjemność zapoznać się z jednym z największych dzieł polskiej literatury, jednym z obszerniejszych i jednym z nudniejszych.

Mój nauczyciel od języka polskiego wspomniał krótko przed feriami, że na początku marca zaczniemy omawiać Lalkę. Wtedy w perspektywie miałam miesiąc czasu na czytanie, ale chciałam mieć to szybko z głowy, czas na ułożenie wszystkich myśli i przeczytanie streszczenia przed kartkówką w ramach ogarnięcia całości. Naiwna ja zaplanowała sobie, że czytając każdego dnia ferii po 50 stron, uwinie się z całą książką. To była dość duża pomyłka i pochopne założenie. Lalkę męczyłam, albo raczej mordowałam, przez równy miesiąc.

Główny wątek powieści to platoniczna, nieodwzajemniona miłość Stanisława Wokulskiego do Izabeli Łęckiej. Wokulski, jako kupiec, dorobił się znacznego majątku zagranicą. Wraca do Warszawy, gdzie zaczyna pracować w sklepie i ubiegać się o względy swojej ukochanej. Izabela pochodzi z wysokiej warstwy społecznej, ale niestety jej rodzina pogrążona jest w długach. Dziewczynie to nie przeszkadza w wydawaniu pieniędzy, których nie ma. Uwielbia pławić się w luksusie, jest niezdolna do okazania głębszych uczuć i nie dopuszcza do siebie myśli o małżeństwie z Wokulskim. Uważa, że on dla niej jest za nisko urodzony, bo pomimo szlacheckiego pochodzenia bogactwo zdobył zostając kupcem.

Historię jednej nieodwzajemnionej miłości można by było przedstawić w książce o czterokrotnie mniejszej objętości, naprawdę. Prusowi zajęło to 860 stron (w moim wydaniu). Przez całą powieść przewija się galeria postaci, których interpretacją prawdopodobnie zajmę się na lekcjach i już widzę, że będę mieć problem ze wszystkimi nazwiskami, bo bohaterów autor tam czasem dorzucił tylu, co Martin w Grze o tron (szkoda, że nie ginęli tak często).

W Lalce nic się nie dzieje. Przez większość książki obserwujemy starania Wokulskiego o Łęcką. Jego próby, aby dziewczyna zwróciła na niego uwagę i wyzbyła się swoich bezmyślnych ideałów. On wychodził do niej z sercem na ręce, a ta każdorazowo je tłamsiła. Łącznie z tym, że miłość Staśka osiągnęła swoje apogeum w momencie, gdy zastanawiał się nad kupnem folwarku pod miastem i nazwania willi „Izabelinem”. Albo, gdyby kiedyś odkrył nieznane dotąd ciało niebieskie, nadałby mu nazwę „Izabela”. Romantycznie, prawda? Szkoda, że Łęcka miała go cały czas w głębokim poważaniu.

Jak Wokulskiego jeszcze w jakiś sposób zdołałam znieść i momentami nawet dawał się polubić, to do Rzeckiego pałam skrajnie przeciwnymi uczuciami. Z tym bohaterem zapoznajemy się za sprawą pamiętników, które pisze. Przytacza w nich historię Polski, dzieje swego ojca, wojny i inne takie. Wszystko byłoby super, gdyby nie fakt, że jego rozdziały są piekielnie nudne. Do konkluzji dochodzi bardzo naokoło i to, co on opisuje przez kilka stron, można zawrzeć w jednym akapicie. Co za tym idzie, Rzecki bardzo szybko gubi wątek. Wychodzi od pewnego założenia, na przykład że w Krakowie na rynku stoją Sukiennice. Ale ta informacja przywodzi mu na myśl, że przecież tam ich kiedyś nie było, więc będzie opisywał pusty plac i to, jak powstały. Ale że przy ich budowie pracował dziadek żony kuzyna jego stryja z trzeciej linii, to rozwinie jego cały życiorys. A że kiedyś on wyruszył w podróż do Australii w poszukiwaniu kangurów, to skojarzą mu się z tym pingwiny i skończy, że w Biblii u Eskimosów jest Foka Boża zamiast Baranka. Później nastąpi przełom i zdanie „A o czym to ja mówiłem?” I powrót do samego początku. Oczywiście ten dokładny przykład w Lalce nie miał miejsca, ale przytaczam go dla większego zrozumienia postaci Rzeckiego.

Mam jedną dużą rzecz do zarzucenia wydawnictwu. Ja wiem, że w tamtych czasach podstawą polskiej edukacji to była nauka języków. Rosyjski, niemiecki, łacina, francuski… Ale gdy ponownie wydaje się powieść dla współczesnych odbiorców nie można zakładać, że każdy będzie poliglotą. Można by się było pokusić o przypisy, gdy bohaterowie przez kilka stron biegle rozmawiają w języku obcym. Był też przypadek, że jedna postać mówiła po polsku, druga jej odpowiadała po francusku, trzecia po łacinie i tak dalej. Chociaż może to był celowy zabieg, aby czytelnik poczuł się jak na Wieży Babel?

Przepraszam, jeśli ktoś z was czuje się urażony tym, że w tak prosty i spłaszczony sposób przedstawiam całą fabułę, ale do mnie ta powieść nie przemówiła. Nie rozumiem idei napisania tak długiej powieści o niespełnionej miłości. Wokulski jest niezaprzeczalnym romantykiem i wiele kobiet chciałoby mieć takiego absztyfikanta. Natomiast Izabela była złem wcielonym. Aż się dziwiłam, że dla pieniędzy nie została jego żoną. Mogłaby wtedy bezkarnie zaspokajać swoje wszystkie zachcianki.

Bardzo zirytowało mnie zakończenie. Gdy Wokulski był już tak blisko, aby zdobyć Izabelę, nagle zmienił zdanie i przejrzał na oczy. Brawa dla niego. Zajęło mu to tylko dwa lata i 860 stron, ale nie każdy jest błyskotliwy i od razu wie, co dla niego jest najlepsze. Za to jeśli chodzi o losy innych bohaterów… Chciałam wybuchnąć śmiechem, gdy przeczytałam, co się stało z Łęcką. Z jednej strony to trochę niedorzeczne, a z drugiej doskonale pasuje do tej postaci. Za to Rzecki… Bez komentarza.

 

Kończąc wylewanie żółci, była jedna scena, która mi się spodobała. Spór dwóch kobiet o lalkę kupioną w sklepie Wokulskiego. Ten fragment był ciekawy, intrygujący i wnosił nutkę tajemnicy do całej powieści. Ale to tylko kropla w morzu. Reszta książki była szalenie nudną i wcale nie porywającą lekturą. Jestem prawie pewna, że umknęło mi bardzo dużo istotnych i niezbędnych przy interpretacji informacji, więc raczej bez streszczenia się nie obejdzie.

Wiem, że to dziwne pisać recenzję lektury szkolnej, ale po prostu ja wymiękam! Dawno nie przeczytałam tak bezsensownej książki. Dziewczyna z pociągu była słaba i nudna, owszem, ale ona ukołysała mnie kilkukrotnie do snu. To samo z Dziadami. A Lalka? Ona nawet tego nie umiała zrobić. Książka bez żadnego zastosowania.

Znajdziesz mnie również tutaj: 

 Facebook: https://www.facebook.com/toreadornottoreadworld/ 

Instagram: https://www.instagram.com/toreadornottoreadblog/ 

Goodreads: https://www.goodreads.com/ewuniunia 

Snapchat: @ewuniunia